ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ  ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ  ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΥ   ΔΙΑΣΩΣΕΩΣ
 

 Η απόφαση του Δ. Σ. του συλλόγου του Μεγάλου Ρεύματος να μου απονείμει αυτή την διάκριση, πολύ με συνεκίνησε και δεν χρειάζεται να πω πόσο με τιμά. Δεν χρειάζεται επίσης να πω πόσο την διάκριση αυτή την αντιλαμβάνομαι ναι μεν ως μια αναγνώριση της μικρής συμβολής μου στην ιερή υπόθεση της Πόλης, αλλά κυρίως ως σημαντικότατη προς εμέ ηθική ενίσχυση για το μέλλον, ως πράξη δηλαδή παρότρυνσης που αυξάνει μέσα μου την αίσθηση του καθήκοντος και του χρέους υπέρ ενός από τα κύρια θέματα που με απασχόλησαν και που ευσυνείδητα υπηρέτησα και υπηρετώ.
Συνηθίζω να λέγω ότι οι Έλληνες έχουμε δύο πατρίδες: την δική του ο καθένας ιδιαίτερα πατρίδα και την Κωνσταντινούπολη. Το λέγω δε αυτό απολύτως απαλλαγμένος απ' οποιαδήποτε εθνικιστική πρόθεση. Το έχω πει και το έχω γράψει ότι η Πόλη από την φύση της αποτελεί την διάψευση του εθνικισμού, του οποιουδήποτε εθνικισμού, του ελληνικού ή του τουρκικού αδιάφορο.
Αλλιώς δεν θα ήταν η ιερή μας Πόλη, διότι αν αποτελούσε αυτή όραμα εθνικιστικό - όπως κάποτε συνέβη και έγινε - όντας ταυτόχρονα η ιερή μας πόλη, αυτό θα ακύρωνε την οικουμενική πνευματική διάσταση και αποστολή του Ελληνισμού, θα ήταν φύσει αντίθετο προς την παράδοση του. Και τότε δεν θα μπορούσε να είναι η Βασιλεύουσα. Επειδή τέτοια λοιπόν είναι η φύση της, γι' αυτό και αντεστάθη και ανθίσταται και ακόμη δεν έχει υποκύψει εντελώς στην απόλυτη επ' αυτής κυριαρχία του εθνικού κράτους, μολονότι η πτώση της αποτελεί - πλην θαύματος - ζήτημα ελαχίστου χρόνου...
Παράλληλα όμως η Κωνστα­ντινούπολη κατέχει μία κεντρική θέση στην ιστορία του Ελληνισμού και την κομβική στην ιστορία της Ρωμηοσύνης. Είμεθα, πως να το κάναμε, το κτητορκό γένος της Πόλης, κι αυτό είναι προνόμιο που ουδείς μπορεί να μας αφαιρέσει ποτέ. Είμεθα το γένος με αδιάλείπτη εκεί παρουσία 3.500 ετών, αν δώσομε πίστη στην αρχαιολογική σκαπάνη που έφερε στο φως την ύπαρξη μυκηναϊκού εμπορικού σταθμού στον πρώτο λόφο της μετέπειτα Επτάλοφης. Την ίδρυσαν κατόπιν ως αποικία τους, ως πόλη δηλαδή με το όνο­μα Βυζάντιο Έλληνες Μεγαρείς, υπήρξε δε ανάμεσα στις αρχές του πέμπτου και τις αρχές του εικοστού αιώνα το μείζον αστικό ελληνικό κέντρο με ό,τι ποιοτικά ανώτερο υποδηλώνει αυτή η υπεροχή. Εν συνεχεία γέγονε ώ γέγονε και τα πράγματα έχουν σήμερα φθάσει σε ένα σημείο που θεωρείται από πολλούς σχεδόν αδιέξοδο και τερματικό.
Επιτρέψτε μου να δια­φωνήσω ως προς το τελευταίο. Όχι διότι δεν έ­χω επίγνωση των τεράστιων δυσκολιών, αλλά διότι πιστεύω πως τα αδιέξοδα είναι συχνά αποτέλεσμα της δικής μας παραίτησης, μιας παραίτησης που πολλές φορές προέρχεται από την κακή, την υπερβολική εκτίμηση του μεγέθους των δυσκολιών και την υποτίμηση των δικών μας δυνατοτήτων. Περικλείω σ' αυτό το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο που χρησιμοποίησα, όλα ανεξαιρέτως τα εξ' αίματος, αλλά και τα εκ πνεύματος και τα εξ υιοθεσίας παιδιά της Πόλης, τα πολίτικα σωματεία, τους φίλους της, όλους τους Έλληνες και όλους τους φίλους των Ελλήνων.
Όλες οι μεγάλες αγάπες απαιτούν αφιέρωση και κάθε αφιέρωση απαιτεί θυσία, απαιτεί κένωση, εκούσιο δηλαδή άδειασμα του εαυτού μας υπέρ του ατόμου ή της ιδέας που μας κυριαρχεί, ελεύθερη παραίτηση από το δικό μας πρωτείο. Κάτι που σημαίνει ότι είναι επιτακτικά επείγον να αντιστρέψουμε την σχέση μας με την Πόλη και αντί να χρησιμοποιούμε την αίγλη της για την δι­κή μας επιβεβαίωση, αντί να αρκούμεθα στην νοσταλγία της αναλισκόμενοι σε συναισθηματικές ομφαλοσκοπήσεις και επα­ναλαμβάνοντας και αναμασώντας  επί δεκαετίες τα ίδια και τα ίδια, όλο και λιγότεροι - όλο και πιο γερασμένοι, να συνενώσου­με τις δυνάμεις μας, άλλοι τις γνώσεις, άλλοι τα χρήματα, άλλοι τις ισχυρές κοινωνικές και πολιτικές επιρροές και διασυνδέσεις και να στρατευθούμε, όσο είναι καιρός στην υπηρεσία της δικής μας - ας μου επιτραπεί η έκφραση - Πόλης. Με λίγα λόγια είναι κατεπείγον να χαράξουμε όλοι μαζί μία πολίτικη πολιτική.
Η έννοια κλειδί είναι η διάκριση. Κι η διάκριση στηρίζεται σε μία ρεαλιστική εκτίμηση της καταστάσεως. Κι η ρεαλιστική εκτίμηση της καταστάσεως αποκλείει, την ελπίδα της μαζικής επανεγκαταστάσεως του Ελληνισμού σης ακτές του Βοσπόρου.
Τι έχουμε επί τόπου; Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, θεσμό σύνθετο από πολλές απόψεις, που περιλαμβάνει μία διάσταση εκκλησιαστική (που είναι η κύρια), μία διάσταση εθνική / πατριωτική και τέλος μία διάσταση πολιτική, υπό την έννοια ότι αποτελεί θεσμό διεθνούς ακτινοβολίας και περιωπής. Η έμφαση την οποία, ο σημερινός αγωνιστής πατριάρχης, δίνει στην τελευταία αυτή διάσταση του πατριαρχικού θεσμού, τείνει σης ημέρες μας να μεταβάλει α­κόμη και την εικόνα που οι Τούρκοι έχουν για το Φανάρι.
Με άλλα λόγια εξαναγκάζονται σιγά σιγά να δεχθούν, αν δεν θέλουν να αποτελούν την παγκόσμια εξαίρεση, ότι πρόκειται για πνευματικό θεσμό διεθνούς εμβέλειας / σημασίας και όχι για την εκκλησία μιας χούφτας μειονοτικών... Ως πνευματικός θε­σμός απηλλαγμένος από την υποστήριξη και την επιρροή οιουδήποτε κράτους και υπηρετώ­ντας αυστηρά και μόνον την Εκκλησία του Χριστού ανά την οικουμένη, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι κατά την γνώμη μου ο θεσμός που πιστότερα στις ημέρες μας εκφράζει την πανανθρώπινη ουσία του Ελληνισμού, την οποία αντιλαμβάνομαι κυρίως ως πανανθρώπινη διάθεση κοινωνίας και ως ελευθερία. Έχομε δυστυχώς στις ημέρες της παρακμής που διανύουμε την τάση να κλεινόμαστε αυτάρεσκα στον ελλαδικό επαρχιωτισμό μας, αλλ’ αυτό επιτρέψτε μου να πω ότι δεν αποτελεί γνήσια ελληνική αντίδραση, που οφείλει εσαεί να είναι άνοιγμα, έκθεση, άμιλλα και συνεχής αγώνας.
Από την άλλη το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποτελεί τον αρχαιότερο θεσμό της Ρωμηοσύνης, ηλικίας 17 αιώνων αδιάλειπτης ύπαρξης. Δεν θα πω περισσότερα. Θα πω μόνον και σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν πολλοί, ότι μέρος σημαντικό της αίγλης του το Οικουμενικό Πατριαρχείο το αντλεί από το γεγονός ότι είναι η εκκλησία της βασιλίδος των πόλεων, ση είναι πρωτίστως η Κωνσταντινουπολίτικη εκκλησία. Μιλήσαμε για την φύση της Πόλης. Τέτοια ακριβώς είναι και η φύση της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Ας την βοηθήσουμε λοιπόν να παραμείνει στην Πόλη, παρά τις αντίξοες περιστάσεις, κι ας τη βοηθήσουμε να παραμείνει στην Πόλη όσο το δυνατό πιο ισχυρή και πιο απερίσπαστη από τα επουσιώδη. Είναι περιττό να τονίσω ότι βοηθώντας την, βοηθούμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Την μειονότητα (οι λίγοι εναπομείναντες έχουν ανάγκη από την δική μας ηθική και υλική υποστήριξη, την συχνή παρουσία ώστε να αισθανθούν ξανά μέλη επίλεκτα, γιατί πολύ βασανισμένα, της μεγάλης ελληνικής οικογένειας ).
Τα τεκμήρια της ιστορίας μας. Εδώ τα πράγματα είναι ακόμη πιο κρίσιμα κι αν θέλετε, εδώ είναι που η ευθύνη είναι σχεδόν ολόκληρη στα χέρια μας. Χρειάζεται μέθοδος, πείσμα και γνώση. Χρειάζεται αποφασιστικότητα. Ξεκινούμε δε με καθυστέρηση ενός περίπου αιώνος, αφού αφήσαμε να διαρρεύσει και να χαθεί το μεγαλύτερο μέρος της δικής μας κοινής κληρονομιάς.
Δεν είναι τυχαίο ότι την πολιτι­κή της ουσιαστικής εγκαταλείψεως της Κωνσταντινουπολίτικης Ρωμηοσύνης, που με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις ήταν η πολιτική του ελληνικού κράτους μετά το 1930 - άλλοτε ως διάσταση της ελληνοτουρκικής φιλίας και άλλοτε ως σύμπτωμα ηττοπάθειας - την συνόδευσε, την παρακολούθησε στενά η εγκατάλειψη της Κωνσταντινουπόλεως από τον λεγόμενο πνευματικό κόσμο της Ελλάδος, από τα πανεπιστήμια μας, την Ακαδημία Αθηνών, τα ερευνητικά μας κέντρα, (σε πρόσφατη βιογραφία του Αβδούλ Χαμίτ, επί 320 περίπου τίτλων βιβλιογραφίας, 3 μόνον έχουν Έλληνες συγγραφείς και αφορούν σε ελληνικά θέματα, ενώ επί παραδείγματι οι αντίστοιχοι που αφορούν τους Αρμένιους και τα δικά τους ζητήματα είναι τουλάχιστον 30)
1-       Εντατικοποίηση λοιπόν, συστηματοποίηση και εμβάθυνση της έρευνας, στα εκεί αρχεία και επομένως κατάλληλη εκπαίδευση φοιτητών / ερευνητών. Δεν σας κρύβω ότι αυτή θα πρέπει να γίνει στο απώτερο μέλλον η αποστολή, μέσα από μία νέα χρήση, της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής. Εκ παραλλήλου πρέπει κατεπειγόντως να μας απασχολήσει η καταγραφή, η διάσωση και η αξιοποίηση εγγράφων και φορητών κειμηλίων. Είναι ευτύχημα ότι επί τέλους περατώθηκε το πολύπαθο Σισμανόγλειο, στο οποίο θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν με ασφάλεια πολλά από τα τοπικά φορητά κειμήλια, ιδιαίτερα οι λίγες εναπομείνασες ρωμαίικες βιβλιοθήκες, άχρι καιρού.
2-       Σε ένα άλλο επίπεδο η δημιουργία ενός περιοδικού, μιας σοβαρής ετησίας περιοδικής εκδόσεως, με επιστημονική συντακτική επιτροπή, αποκλειστικώς αφιερωμένης στην Κωνσταντινούπολη. Είναι αυτονόητο πως στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αναζητηθούν διεθνείς συνεργασίες.
3-   Τέλος υπάρχουν τα μνημεία.  οι ογδόντα τόσες εκκλησίες τα εκατοντάδες αγιάσματα. Μη θέλοντας να καταχραστώ περισσότερο τον χρόνο σας θα ρίξω απόψε μία ιδέα, θα τελειώσω την σύντομη παρέμβαση μου κάνοντας μία πρόταση: Ας συσταθούν απ' άκρου εις άκρον του Ελληνισμού σύλλογοι υιοθεσίας εκκλησιών και αγιασμάτων, που θα αναλάβουν την συντήρηση των ναών αυτών και την σε τακτά διαστήματα ευπρόσωπη λειτούργηση τους.
Πολλά θα μπορούσαμε ακόμη να πούμε. Θεώρησα πως μία συγκέντρωση όπως η αποψινή, που μας συνέχει όλους η αγάπη και η νοσταλγία, η ενεργητική νοσταλγία της Πόλης και κυρίως η αγωνία της, αποτελούσε την ιδανική ίσως ευκαιρία για να διατυπωθούν ορισμένες σκέψεις, για το πώς με άλλα λόγια  πρέπει κατά τη γνώμη μου κατεπειγόντως να οργανωθεί το τεράστιο αυτό ΣΥΝΕΡΓΕΙΟ ΔΙΑΣΩΣΕΩΣ. Διασώσεως των ιερών και διασώσεως της ιστορικής μνήμης, που πρωτίστως είναι η διάσωση του δικού μας προσώπου, καθ' ότι επαναλαμβάνω πως όλοι οι Έλληνες έχουμε δύο πατρίδες, την γενέτειρα μας και την Κωνσταντινούπολη.

Ο Κων. Σταματόπουλος είναι  διδάκτωρ Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Υπήρξε διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Ιστορίας του Δήμου Θες/νίκης και σύμβουλος Υπουργού Πολιτισμού σε θέματα Αρχαιολογίας και αναστηλώσεων. Από το έτος 2000 είναι Γενικός  Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας προστασίας του περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
 

[ Home ]

Last modified: ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 22,  2021